အင်ဒိုနီးရှား ဒီမိုကရေစီအပေါ် ဘာသာရေးဩဇာ အရိပ်မိုးလာနေ

လူငယ်အမျိုးသားတဦးက “အလ္လာဟုအက္ကဘာ” သို့ မဟုတ် ဘုရားသခင်က အကြီးမြတ်ဆုံး ဟု အော်ဟစ်သည့် အသံကို တက်ရောက်လာသူ ၃၀၀ က ကြားရလိုက်ရသော အချိန်အထိ သာမန် တနင်္ဂနွေ ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲ တခုသာ ဖြစ်ခဲ့သည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဂျာဗားကျွန်းပေါ်မှ ဂျော့ဂျကာတာ Yogyakarta မြို့ရှိ စိန့်လီဒွင်နာ St. Lidwina ခရစ်ယန် ဘုရားကျောင်းအတွင်းသို့ ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၁၁ ရက်နေ့ မနက် ၇ နာရီခွဲတွင် ထိုလူက မုန်တိုင်းတိုက်သလို တဟုန်ထိုး ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။

ရဲတပ်ဖွဲ့၏ ပစ်ခတ် ဖမ်းဆီးခြင်း မခံရမီ သူက တရားဟောစင်ပေါ်ရှိ ဘုန်းတော်ကြီး ဖာသာ ကားလ်အက်ဒ်မွန် ပရီယာ Karl Edmund Prier ကို တမီတာရှည်သော ဓားကို ဝှေ့ရမ်း၍ ကိုယ်ထိလက်ရောက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သလို ယေရှုခရစ်တော်၏ ရုပ်ထု ၂ ခုကိုလည်း ခေါင်းဖြတ်ပစ်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို မသိရသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ဆူလီယိုနို Suliyono အမည်ရှိသူ ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည့် အဆိုပါ အကြမ်းဖက်သမားသည် အခြေခံဝါဒီ မွတ်ဆလင် အဖွဲ့အစည်းများ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးခြင်း ခံခဲ့ရသူ ဖြစ်သည်ဟု စုံစမ်း စစ်ဆေးသူများက ယုံကြည်ကြသည်။

အဆိုပါ အဖွဲ့အစည်းများက အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ လူမျိုး ဘာသာ စုံလင်သော လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ချည့်နဲ့ ပျက်စီးအောင် မည်သို့ လုပ်ဆောင်နေသည်၊ လွတ်လပ်ရေးရသည့် အချိန်ကတည်းက တိုင်းပြည်၏ အခြေခံ လမ်းညွှန်မူဝါဒများထဲမှ တခုဖြစ်သည့် Bhinneka Tunggal Ika (ကွဲပြားမှုဖြင့် စည်းလုံးခြင်း) ကို မည်ကဲ့သို့ ခြိမ်းခြောက်နေသည်ကို ပြသရန် အထက်ပါ အဖြစ်အပျက်က နောက်ဆုံး ထွက်ပေါ်လာသည်။

အခြေခံ မူဝါဒများကို စောင့်ရှောက်ထိန်းသိမ်းရာတွင် အကြီးအမှူး အနေဖြင့် သမ္မတ ဂျိုကိုဝီဒိုဒိုက ဘုရားကျောင်း တိုက်ခိုက်မှု နောက်ပိုင်း ပြင်းထန်သော ကြေညာချက် တစောင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ “သဘောထား ကျဉ်းမြောင်းသူများအတွက် ကျနော်တို့ နိုင်ငံတွင် နေရာမရှိပါ။ အထူးသဖြင့် အကြမ်းဖက် ဆူပူသူများအတွက် ဖြစ်သည်” ဟု သူက ပြောသည်။ ထိပ်တန်း အစ္စလမ် အဖွဲ့အစည်းများကလည်း တိုက်ခိုက်မှုကို ဝေဖန် ပြစ်တင်ခဲ့ကြသည်။

သို့သော်လည်း အယူဝါဒ ကွဲပြားမှုများကို လက်မခံ တိုက်ခိုက်လာခြင်းအား ဆန့်ကျင်ရာတွင် အစိုးရပိုင်း အရရော ဘာသာရေးပိုင်းအရပါ ပြတ်သားခိုင်မာမှု ရှိမနေခဲ့ပါ။

စိန့်လီဒွင်နာ ဘုရားကျောင်း တိုက်ခိုက်မှု မဖြစ်ပွားမီ ၂ ပတ်အလိုတွင် ဂျော့ဂျကာတာ မြို့ရှိ နောက်ထပ် ကက်သလစ် ဘုရားကျောင်းတခုဖြစ်သည့် စိန့်ပေါလ် St. Paul က အလှူအတန်း အစီအစဉ်တခုကို ပယ်ဖျက်ခဲ့ရသည်။ အသိုင်းအဝိုင်းကို “ခရစ်ယန် ဇာတ်သွင်းခြင်း”အဖြစ် ရှေးရိုးစွဲ မွတ်ဆလင် အဖွဲ့တခုက ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြခဲ့ပြီးနောက်တွင် ထိုသို့ ဖျက်သိမ်းခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။

ထိုဆန္ဒပြပွဲသည် မမျှော်လင့်ဘဲ ဂျော့ဂျကာတာ ပြည်နယ် ဘုရင်ခံ စူလတန်၏ ထောက်ခံမှုကို ရရှိ ခဲ့ သည်။ ဘုရင်ခံရာထူးကို မျိုးရိုးအလိုက် ဆက်ခံခဲ့သူ ဖြစ်သော စူလတန်က အလှူအတန်းကို ဘုရားကျောင်း၏ အမည်ကို အသုံးပြု၍ မကျင်းပသင့်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် ဘုရင်ခံက ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု အားလုံးတို့ကို အလေးထားမည်ဟု မျှော်လင့်ထားကြသူများ အလွန်အံ့အားသင့် ခဲ့ကြရသည်။ အထူးသဖြင့် ဂျော့ဂျကာတာအတွင်း သို့မဟုတ် အနီးတွင်ရှိသော ဘောရောဘူဒါး Borobudur နှင့် ပရမ်ဘနန်း Prambanan ရှိ ရှေးဟောင်း ဟိန္ဒူ နှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုရားကျောင်းများ အတွက် ဖြစ်သည်။

ဗုဒ္ဓဘာသာ ရဟန်းတပါး နှင့် မွတ်ဆလင် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင် ၂ ဦးကဲ့သို့သော ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များကို တိုက်ခိုက်ခြင်းများက အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အတွင်းတွင် ဘာသာရေးအရ တင်းမာလာမှုများကို ဖော်ပြနေသည်။ ယခုနှစ် အတွင်းတွင် အလားတူ အမှုမျိုး ၄ ခု ရှိခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ Setara ဟုသိကြသည့် ဂျကာတာ အခြေစိုက် Institute for Democracy and Peace က ပြီးခဲ့သည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလမှ သြဂုတ်လအတွင်းတွင် လူနည်းစုများ၊ ဘာသာရေး ခေါင်းဆောင် များ သို့မဟုတ် အဆောက်အဦးများကို တိုက်ခိုက်ခြင်းများ အပါအဝင် (ကွဲပြားမှုကို) သည်းမခံနိုင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ရသည့် အမှု ၁၀၉ ခု ရှိကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် လူဦးရေ၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်က အစ္စလမ် ဘာသာကိုးကွယ်သူများ ဖြစ်ကြသည်။ အများစုမှာ သဘောထား အလယ်အလတ်ကျသူများ ဖြစ်ကြပြီး ခရစ်ယန်များ၊ ဟိန္ဒူများ နှင့် အိမ်နီးချင်း အခြားဘာသာဝင်များနှင့် အတူ ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း လူမှုအသိုင်းအဝိုင်း၏ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုက တိုးလာနေသည်နှင့်အမျှ အများစုက သည်းမခံနိုင်မှုကို ဆန့်ကျင်ပြောဆိုရန် တွန့်ဆုတ်မှု ရှိကောင်းရှိနိုင်သည်။

ဗဟုဝါဒကို ရွံမုန်းကြောင်း ဖုံးကွယ်မထားကြသည့် သဘောထားတင်းမာသူများက အစ္စလမ်ကို ဆန့်ကျင် စော်ကားသည် ဟု သူတို့ယူဆခြင်းများကို ဆန္ဒပြရန်အတွက် ကြီးမားသော လူစုလူဝေးဖြစ်အောင် လှုံ့ဆော် စည်းရုံးရာတွင် ကျွမ်းကျင်မှု ကို ပြသခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အရေအတွက် များပြားခြင်း၏ အားကို ယူသော ဗျူဟာက သူတို့၏ နိုင်ငံရေး ထိုးနှက်မှုကို မြှင့်တင် ပေးသည်။

ထိပ်ဆုံးနေရာတွင် Islamic Defenders Front သို့မဟုတ် FPI ရှိနေသည်။ သူတို့အဖွဲ့၏ ရည်မှန်းချက် ပန်းတိုင်မှာ အင်ဒို နီးရှား နိုင်ငံတွင် အစ္စလမ်ဥပဒေ (sharia) ကို စတင်နိုင်ရေး ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အဖွဲ့ဝင်များက အဖြူရောင် ဝတ်ရုံများ ဝတ် ဆင်ကြပြီး အကြမ်းဖက်နည်းလမ်းများ အတွက် ဂုဏ်သတင်း ကျော်စောသူများ ဖြစ်ကြသည်။ FPI ၏ ဦးတည် ချက် များက အလွန် အစွန်းရောက်သည်ဟု ယူဆခြင်းခံရသော်လည်း လတ်တလော အချိန် အထိ မီဒီယာက သူတို့ကို အလေး အနက် မထားကြသေးပါ။

ယခုအခါ FPI က ဥပက္ခာပြုရန် မဖြစ်နိုင်သည့် အဖွဲ့တခု ဖြစ်လာသည်။ အဘယ်ကြောင့်နည်း။

“အခြေခံ(Radical)ဝါဒက အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှာ သိပ်ဖွံ့ ဖြိုးမလာသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဆိုရှယ်မီဒီယာကို သုံးစွဲတာက ဒီလိုမျိုး သတင်း အချက်အလက်တွေကို ဖြန့်ဖို့ အလွန်လွယ်ကူစေပါတယ်” ဟု Setara ၏ ဥက္ကဌ Hendardi က ပြောသည်။

ယခင် ဂျကာတာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး အဟော့ Ahok ရာထူးမှ ပြုတ်ကျခဲ့ရခြင်းတွင် FPI က အဓိက အကြောင်းရင်းတခု ဖြစ်သည်။ သူတို့အဖွဲ့က ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂ ရက်နေ့တွင် ချီတက်ပွဲတခု ပြုလုပ်၍ ခရစ်ယန် ဘာသာဝင် တရုတ်လူမျိုး အဟော့က ကိုရမ်ကျမ်းကို စော်ကားခဲ့ကြောင်း ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။ မြို့တော် ဂျကာတာတွင် လူဦးရေ ၃ သိန်း ရှိသော လူစုလူဝေးကြီးက “အဟော့ကို ထောင်ချပစ်” ဟု ကြွေးကြော်ခဲ့ကြသည်။

ဂျကာတာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးမှာ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပြန်လည်ယှဉ်ပြိုင်ခွင့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး နောက်ပိုင်းတွင် သူ့ကို ဘာသာရေး အ သရေဖျက်မှုဖြင့် ထောင်ဒဏ် ၂ နှစ် ချမှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

ယခုအခါ နိုင်ငံရေးသမား အများစုက သဘောထားတင်းမာသူများ၏ သြဇာကို အသိအမှတ်ပြုလာကြပြီ ဖြစ်သည်။ ယခင် အာဏာရှင်ဟောင်း ဆူဟာတို Suharto ၏ သမက်ဟောင်းဖြစ်သော ပရာဘိုဝို ဆူဘီယန်တို Prabowo Subianto က အဟော့နှင့် ယှဉ်ပြိုင်သော အနီးစ် ဘတ်စ်ဝီဒန် Anies Baswedan ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ ပြီးခဲ့သည့် ဧပြီလအတွင်း အနီးစ် ဘတ်စ်ဝီဒန် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဖြစ်လာသည့် အခါ ပရာဘိုဝို ဆူဘီယန်တိုက FPI ကို ကျေးဇူးတင်ခဲ့သည်။

သဘောထားတင်းမာသူများ တိုးလာခြင်းကို ရာစုနှစ် အကူးအပြောင်း ကာလများ တဝိုက်မှ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ဗဟို ချုပ်ကိုင်မှု လျှော့ချရေး လုပ်ငန်းစဉ်များအထိ ခြေရာခံ၍ လိုက်နိုင်ပါသည်။

၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် Suharto ပြုတ်ကျသွားပြီးနောက် နိုင်ငံရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများက ဒေသဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်များကို ထိန်းချုပ်မှုများ ပို၍ ရရှိစေခဲ့သည်။ ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရများသည် ဆရာများ ခန့်ထားရန်နှင့် သင်ကြားရေး ပစ္စည်းများ ရွေး ချယ်ရန် အခွင့် အာဏာများ ရရှိလာသည်။ အကျိုးဆက် အနေဖြင့် ဗဟိုအစိုးရက ဘာသာရေးနှင့် ဆိုင်သည့် ပညာရေးကို ထိန်းချုပ်နိုင်မှု လျော့နည်းသွားပြီး ကလေးငယ်များကို အစ္စလမ်သည်သာ အကြီးမြတ်ဆုံးဆိုသည့် အယူဝါဒမျိုး သွတ်သွင်း နိုင်ရန် အခွင့်အလမ်းပေးသလို ဖြစ်သွားခဲ့ရသည်။

“ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ကာလက အစွန်းရောက်ဝါဒအပေါ်မှာ သက်ရောက်မှု တခု ရှိခဲ့ပါတယ်။ တခြား အယူဝါဒ တွေကို လက်မခံတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက သူတို့ရဲ့ အမြင်ကို တက်တက်ကြွကြွ ထုတ်ပြောရဲ လာစေပါတယ်” ဟု ခရစ်ယန် အဖွဲ့အစည်းတခု ဖြစ်သည့် Indonesian Communion of Churches ၏ ပြောရေးဆိုခွင့် ရှိသူ JeirrySumampow က ပြောသည်။

လူငယ်မျိုးဆက်သစ်များက သဘောထားတင်းမာသည့် အယူအဆများကို လက်ခံကိုင်စွဲမှု တိုးလာနေကြောင်း လူထု သဘောထား စစ်တမ်းကောက်ယူမှုများက ဖော်ပြနေသည်။ ဒေသတွင်း သုတေသန ကုမ္ပဏီတခု ဖြစ်သည့် Alvara ၏ စစ် တမ်းကောက်ယူချက်အရ အထက်တန်း ကျောင်းသားများ၏ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းက နိုင်ငံကို အစ္စလမ် ဝါဒအရ အုပ်ချုပ်ခြင်းကို ထောက်ခံသည်ဟု တွေ့ရကြောင်း ရိုက်တာသတင်းတပုဒ်၏ အဆိုအရ သိရသည်။ နောက်ထပ် သဘောထားစစ်တမ်း ကောက်ယူမှုတခုတွင် အထက်တန်းကျောင်းသားများ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းက သူတို့တွင် ဘာသာရေးကို အခြေခံသည့် အတွေးအခေါ် သဘောထားရှိကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

“ရှေးရိုးစွဲ ဆန်တဲ့ အတွေးအခေါ်က ပင်မရေစီးကြောင်းတော့ ဖြစ်မလာသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သဘောထား စစ်တမ်း ကောက်ယူမှု ရလဒ်တွေက အလွန်စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု ဥရောပ သံတမန် တဦးက ပြောသည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ပြုလုပ်ရန် ရှိနေသော နောက်လာမည့် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ အတွက် အရှိန်မြှင့်နေကြသည့် အချိန်တွင် သမ္မတနေရာ မျှော်လင့်သူများ ထည့်သွင်းစဉ်းစားစရာ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ ဂျကာတာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရွေး ကောက်ပွဲက သင်ခန်းစာ ဖြစ်သည်။ အဓိက ပြည်နယ်များတွင် ဇွန်လ၌ ကျင်းပရန် ရှိနေသော ဒေသတွင်း ရွေးကောက်ပွဲများ အတွက် မဲဆွယ်လှုပ်ရှားမှုများကလည်း ပြုလုပ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။ အချို့သော နိုင်ငံရေးသမားများ အတွက် ရှေးရိုးစွဲ မွတ်ဆလင် ထောက်ခံမဲများ၏ ဆွဲဆောင်မှုက လွန်ဆန်ရန် အလွန်ခက်ခဲပါလိမ့်မည်။

LGBT (လိင်တူချစ်သူများ၊ ကျားမစိတ် နှစ်မျိုး ရှိသူများ) အသိုင်းအဝိုင်း အပေါ် ကြီးမားသောဖိအား သက်ရောက်ခြင်းက နောက်ထပ် ဥပမာတခု ဖြစ်သည်။

“LGBT ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပြီးခါနီး အခြေအနေကို ရောက်နေပါပြီ။ ကျနော်တို့က LGBT အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုချက်ကို တိုးချဲ့ဖို့ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်” ဟု အစ္စလမ်ဘာသာရေး အတွေးအခေါ်ဘက် တိမ်းညွှတ်သော National Mandate ပါတီမှ လွှတ်တော်ကိုယ်စားတဦး ဖြစ်သည့် ဟာနာဖီ ရာအီးစ် Hanafi Rais က သတင်းထောက်များကို ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် ပြောသည်။

ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေ ပြန်လည် ပြင်ဆင်ခြင်း မူကြမ်းတခု နှင့် ပတ်သက်၍ ဟာနာဖီ ရာအီးစ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ လိင်တူ ဆက်ဆံခြင်း၊ လက်မထပ်ဘဲ လိင်ဆက်ဆံခြင်းနှင့် မိမိ၏ ဇနီး သို့မဟုတ် ခင်ပွန်းမဟုတ်သူ နှင့် လိင်ဆက်ဆံခြင်း များကို ဥပဒေတွင် အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်မှု ခေါင်းစဉ်အောက်၌ ထည့်သွင်းသင့်ကြောင်း လွှတ်တော်ရှိ နိုင်ငံရေးပါတီ ၁၀ ခုလုံး မှ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များက သဘောတူညီခဲ့ကြသည်ဟု သိရသည်။ ဖောက်ဖျက်ကျူးလွန်သူသည် ထောင်ဒဏ် ၅ နှစ် အထိ ချမှတ်ခြင်း ခံရနိုင်ပါသည်။

အဆိုပါ မူကြမ်းကို လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်းများနှင့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။ ထိုကိစ္စများအတွက် ပြစ်ဒဏ်ကျခံရခြင်း မဖြစ်သင့်ကြောင်း အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံသား အများအပြားကလည်း ပြောကြလိမ့် မည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဥပဒေပြု လွှတ်တော်အတွင်း ကန့်ကွက်မှု အနည်းငယ် ရှိခဲ့သည်။ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်များက အစ္စလမ် ဆန့်ကျင်သူ အဖြစ် တံဆိပ်ကပ်ခံရပြီး ကိုယ်စားလှယ်ဘဝ အဆုံးသတ်သွားနိုင်သည်ကို စိုးရိမ်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ဖွယ်ရာ ရှိပါသည်။ သမ္မတ ဂျိုကိုဝီပင်လျှင် နှုတ်ဆိတ်နေဆဲ ဖြစ်သည်။

သမ္မတ ဂျိုကိုဝီ ကိုယ်တိုင်လည်း ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၄ ရွေးကောက်ပွဲ မဲဆွယ်လှုပ်ရှားမှုကာလ အတွင်းတွင် ထိုသို့ တံဆိပ်ကပ် တိုက်ခိုက်ခြင်း၏ ပစ်မှတ်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ဂျိုကိုဝီက တရုတ်လူမျိုး ဖြစ်သည်ဆိုသည့် ကောလာဟလက အစ္စလမ်ဆန့်ကျင်ရေး လမ်းကြောင်းပေါ်သို့ တွန်းပို့၍ ပြိုင်ဖက်ဖြစ်သူ ပရာဘိုဝို ဆူဘီယန်တိုက လိုက်မီလု နီးပါးအထိ ဖြစ်ခဲ့သည်။

ဒီမိုကရေစီ၏ အခြေခံ စည်းမျဉ်းများက ပြိုလဲလုလု ဖြစ်နေသည်။ ကွဲပြားခြားနားမှုဖြင့် စည်းလုံးရမည့် နေရာတွင်သာ မဟုတ် လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်နှင့် အခြားသော အခွင့်အရေးများတွင်လည်း ထိုနည်းတူ ဖြစ်နေသည်။ ဗြိတိန် အခြေစိုက် သုတေသနနှင့် လေ့လာဆန်းစစ်ရေး အဖွဲ့တခု ဖြစ်သည့် Economist Intelligence Unit ၏ ၂၀၁၇ ခုနှစ် အတွက် ဒီမိုကရေစီညွှန်းကိန်းတွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက အဆင့်လျော့ကျခဲ့ရပြီး ဖြစ်သည်။

လူမှုရေး တင်းမာမှုများက စီးပွားရေးကို ကျဆင်းစေပါသလား။

ဂျိုကိုဝီက အာဏာရရှိပြီး ပထမ ၃ နှစ်အတွင်းတွင် အခြေခံအဆောက်အဦး စီမံကိန်း အများအပြားကို တွန်းအားပေး ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပမှ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများက သူ၏ ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲမှု စွမ်းရည်အပေါ် ယုံကြည် စိတ်ချမှုများ ရရှိခဲ့သည်။ တည်ငြိမ်သော ဖွံဖြိုးတိုးတက်မှု မျှော်လင့်ချက်များက မြင့်မားသည်။ ၂၀၅၀ တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ကမ္ဘာ့ စီးပွားရေးတွင် စတုတ္ထမြောက် အကြီးဆုံး ဖြစ်လာမည်ဟု ခန့်မှန်းခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

“မက်ခရိုစီးပွားရေး မူဝါဒတွေက တည်ငြိမ်မှုကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ရေးကို ဦးတည်ပြီး အဆက်မပြတ် တွန်းအားပေးခဲ့တဲ့ အ တွက် ပြင်ပသက်ရောက်မှု (စီးပွားရေးထိခိုက်မှု)တွေကနေ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ လျှင်လျှင်မြန်မြန် ပြန်ရုန်းထွက်နိုင်စွမ်းက ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် အနည်းငယ်အတွင်း တဖြည်းဖြည်း အင်အားကောင်းလာခဲ့ပါတယ်” ဟု ချေးငွေ ယုံကြည်စိတ်ချရမှု ဆိုင်ရာ အဆင့်အတန်း သတ်မှတ်သည့် အဖွဲ့တခု ဖြစ်သည့် Fitch Ratings က ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ၏ ငွေတိုက်စာချုပ်များကို အဆင့်မြှင့်တင် သတ်မှတ်ပေးလိုက်စဉ်က ပြောကြားခဲ့သည်။

ကုမ္ပဏီ အုပ်စုကြီး တခုကို ခေါင်းဆောင်နေသည့် တရုတ်နွယ်ဖွား အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသား တဦးက ဘာသာရေးနှင့် နိုင်ငံရေးတို့ ရောထွေးနေခြင်းက အသစ်အဆန်း မဟုတ်ဟု ပြောသည်။ “ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဘာသာရေးကို အားသာချက်အဖြစ် ရယူတဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေ အမြဲတမ်း ရှိပါတယ်။ ကျနော် စိတ်မပူပါဘူး” ဟု သူက ဆိုသည်။

သို့သော်လည်း သဘောထားတင်းမာသည့် မွတ်ဆလင် အဖွဲ့အစည်းများက တရုတ်လူမျိုးများကို ပို၍ ပစ်မှတ်ထားလာကြသည်။ တရုတ်လူမျိုးအများစုမှာ ခရစ်ယန် ဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ တရုတ်လူမျိုးများက တိုင်းပြည်၏ ဥစ္စာဓနကို ထိန်းချုပ်ထားကြသည်ဟု သူတို့က စွပ်စွဲနေသည်။

“သမ္မတကြီး ခင်ဗျာ၊ ကျနော်တို့ တိုင်းပြည်ကို ဘေဂျင်းဆီ ရောင်းမစားလိုက်ပါနဲ့” ဟု လွှတ်တော် ဥက္ကဌဟောင်း အေမီယန် ရာအီးစ် Amien Rais က မကြာသေးမီက ပြောကြားခဲ့သည်။ ဆူဟာတိုကို ဖြုတ်ချစဉ်က ကူညီခဲ့သော အလယ်အလတ်ကျသည့် မွတ်ဆလင်ခေါင်းဆောင်တယောက် ဖြစ်ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံ ချီကာဂို တက္ကသိုလ်မှ ဒေါက်တာဘွဲ့ရခဲ့သူ ဖြစ်သော အေမီယန် ရာအီးစ်ပင်လျှင် ယခုအခါ FPI နှင့် အလားတူ လေသံထွက်နေသည်။

တူရကီနိုင်ငံ၏ အဖြစ်အပျက်က သတိပေးနေသော ဇာတ်လမ်းတခု ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

အလယ်အလတ် မွတ်ဆလင် နိုင်ငံတခု ဖြစ်သည့် တူရကီနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံရေးနှင့် ဘာသာရေး ရောထွေးမှုမရှိရေး ကတိကို ကာလရှည်စွာ ထိန်းသိမ်းထားခဲ့ပြီး အစိုးရကို ဘာသာရေးနှင့် ကင်းလွတ်ခွင့် အာမခံချက်ပေးခဲ့သည်။။ ယခုအခါ သမ္မတ တေယစ် အာဒိုဂန်၏ လက်အောက်တွင် ဆယ်စုနှစ် တခုကျော် ကြာမြင့်ခဲ့ပြီးနောက် အဆိုပါ စည်းမျဉ်းက ဝိုင်းရံ ပိတ်ဆို့ခြင်းနှင့် ကြုံနေရသည်။

ရပ်ရွာတွင်းရှိ ကျောင်းများတွင် သိပ္ပံပညာကို လျှော့ချ၍ ဘာသာရေးကို အလေးပေးရန် ကြိုးစားနေခြင်းကို ကျောင်းသား မိဘများ ကြုံတွေ့နေရသည်။ နိုင်ငံအတွင်းရှိ ဗလီများကို ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲ၍ ဘာသာရေး ကိစ္စများကို အဆုံးအဖြတ်ပေး သည့် အစိုးရ အဖွဲ့အစည်းတခုဖြစ်သော Diyanet က ယခင်ကထက် သြဇာ အရှိန်အဝါ များစွာ ကြီးမားလာပြီး တေယစ် အာဒိုဂန် အာဏာရရှိ လာစဉ် အချိန်ကထက် ၁၄ ဆ ပိုသည့် ဘတ်ဂျက်ကိုလည်း ရရှိနေသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက တူရကီနိုင်ငံ၏ လမ်းစဉ်ကို လိုက်မည်လား သို့မဟုတ် ၎င်းနိုင်ငံအတွင်းမှ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ အာချေး Aceh ပြည်နယ်၏ လမ်းအတိုင်း လိုက်နိုင်ပါသလား။

အာချေး ပြည်နယ်တွင် ရှာရီးယား ဥပဒေကို တစိတ်တပိုင်း ကျင့်သုံးနေသည်။ ဘာသာရေး ရဲများက ပြည်သူများကို မွတ်ဆလင်များအဖြစ်နှင့် ဆီလျော်စွာ ဝတ်စားဆင်ယင်ကြရန် အမိန့်ပေးသည်။ အမျိုးသမီးများ မော်တော်ဆိုင်ကယ် နောက်တွင် ထိုင်စီးခွင့် မရှိပါ။ လက်မထပ်ရသေးသည့် အမျိုးသားများနှင့် အမျိုးသမီးများ တခန်းထဲတွင် တူတူနေခွင့် မရှိပါ။

အမေရိကန် အခြေစိုက် လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်မှုအဖွဲ့ (HRW) က အာချေး ပြည်နယ် အာဏာပိုင်များသည် ရှာရီးယား ဥပဒေကို ချဲ့ကားနေပြီး အမျိုးသမီးများနှင့် လူမှုရေးအရ အင်အားနည်းသည့် အဖွဲ့အစည်းများ အပေါ် အသုံးချနေသည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။

အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးက အမြင် ၂ ခုကြား အားပြိုင်မှုတခု ပို၍ ဖြစ်လာနေသည်။

သဘောထားစစ်တမ်း ကောက်ယူမှုတခုတွင် ဖြေကြားသူများကို ကွဲပြားမှုတွင် စည်းလုံးခြင်း အပါအဝင် နိုင်ငံ၏ အခြေခံမူ ၅ ချက် (Pancasila) ကို အကောင်းဆုံး ကိုယ်စားပြုနိုင်သည့် သမ္မတလောင်း တဦးကို ရွေးချယ်ပေးရန် မေးမြန်းသည့်အခါ အများစုက ရွေးချယ်ခဲ့သူမှာ ဂျိုကိုဝီ ဖြစ်သည်။

ဖြေကြားပေးသူများကို အစ္စလမ်ဘာသာနှင့် အနီးစပ်ဆုံးသူကိုလည်း ရွေးချယ်ခိုင်းခဲ့သည်။ ထိုအခါ ဆူဘီယန်တိုက ပထမ နေရာ ရှိခဲ့သည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် သူတို့ ၂ ယောက် ထပ်မံ၍ ထိပ်တိုက် ရင်ဆိုင်ကြဦးမည်ဟု အများစုက မျှော်လင့်ထား သည်။ ရလဒ်က နောက်လာမည့် မျိုးဆက်များအပေါ် သက်ရောက်မှု ရှိလာနိုင်ပါသည်။ “တကယ်လို့ ဘာသာအယူအဆ မတူတဲ့သူတွေကို သည်းမခံနိုင်တဲ့ဘက် အင်ဒိုနီးရှား လက်ခံလိုက်မယ်ဆိုရင်တော့ နိုင်ငံက ကွဲပြားမှုတွေနဲ့ အကျပ် အတည်းတခုထဲကို ကျရောက်သွားလိမ့်မယ်” ဟု Indonesian Communion of Churches မှ ဂျယ်ရီဆူမန်ပိုး Jeirry Sumampow က သတိပေးလိုက်သည်။

(Nikkei Asian Review ပါ Jun Suzuki ၏ Islamists’ growing clout strains Indonesia’s democratic pillars ကို ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)

The post အင်ဒိုနီးရှား ဒီမိုကရေစီအပေါ် ဘာသာရေးဩဇာ အရိပ်မိုးလာနေ appeared first on ဧရာဝတီ.