“အီလိုကော့စ် Ilocos (ဖိလစ်ပိုင် အနောက်မြောက်ပိုင်းဒေသ) မှာတော့ ကလေးတွေ ပညာကောင်းကောင်း သင်ကြားနိုင်ဖို့ ထက် ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတာ မရှိဘူး။”
ကလေးငယ်များကို ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် အနာဂတ် တခု ပေးခြင်းက ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၊ အီလိုကော့စ်နော်တဲ Ilocos Norte ပြည်နယ်၏ မြို့ တော် လောအဂ် Laoag မှ အသက် ၃၅ နှစ် အရွယ် မူလတန်းပြဆရာမတယောက် ဖြစ်သည့် ဂျွိုင်းဖာနန်ဒက် Joy Fernandez ၏ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။
ဖျတ်လတ်တက်ကြွသည့် ဆရာမတယောက် ဖြစ်သည့် ဂျွိုင်းဖာနန်ဒက်သည် ကျောင်းစာသင်ချိန် မဟုတ်သည့် အချိန် များတွင် သင်္ချာပြိုင်ပွဲများအတွက် နည်းပြတယောက်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် ကလေးများကို ကျူရှင်သင်သည်။ သူ၏ ကျန်သည့် အားလပ်ချိန်များက မကြာသေးမီကမှ နောက်ဆုံးမွေးထားသည့် အမွှာ ၂ ယောက် အပါအဝင် သူ၏ ကလေး ၄ ယောက်ကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ရန် ဖြစ်သည်။
“ကျမ မနက် ၇ နာရီခွဲက စပြီး စာသင်ရတယ်။ ကျောင်းချိန်ပြီးရင်လည်း ကျူရှင်သင်ရတော့ များသောအားဖြင့် ည ၉ နာ ရီ လောက်မှ ပြီးတယ်။ သီတင်းပတ်ကုန် ရက်တွေမှာဆိုရင် ကျမမှာ ကျောင်းသားတွေ အများကြီးပဲ။ ကျောင်းသား ၁၀၀ လောက်အထိ ရနိုင်တဲ့ နွေရာသီ ကျောင်းပိတ်ရက်တွေဆိုရင် ကျမ အလုပ်ပိုများတယ်။”
ဂျွိုင်းဖာနန်ဒက်၏ ဆရာမ တယောက် ဘဝက စောစီးစွာပင် စတင်ခဲ့သည်။
“ကျမ အသက် ၁၅ နှစ်မှာ ကျမအမေက ကလေးတွေကို ကျူရှင်သင်တာကို ကူညီနေခဲ့ရတယ်။ အဲဒါ (စာသင်ခြင်း)က ကျမ ကိုယ်ထဲမှာ ကျမ ကံကြမ္မာမှာ ရှိနေတာ ဖြစ်လိမ့်မယ်။”
“အဲဒါက ကျမ သွေးထဲမှာ စီးဆင်းနေတယ်။ ကျမ မိဘတွေ၊ အဒေါ်တွေ၊ အဖိုးအဖွားတွေ အားလုံးက ကျောင်း ဆရာတွေချည်းပဲ။”
လောအဂ်မြို့ ရှိ အနောက်မြောက်ပိုင်း တက္ကသိုလ်မှ သင်ကြားရေးဆိုင်ရာ မဟာဘွဲ့ရရှိထားသော ဂျွိုင်းဖာနန်ဒက်က အီလိုကော့စ် ဒေသခံများ သို့မဟုတ် အီလိုကာနို Ilocano လူမျိုးများ၏ ပညာရေးအတွက် စိတ်အားထက်သန်မှု အပေါ်တွင် အလေးအနက် ယုံကြည်ထားသူ ဖြစ်သည်။
“နေရာတိုင်းမှာ တွေနိုင်ပါတယ်။ ကျမတို့က “သည်းသည်းလှုပ် မိဘတွေ” လို့ ခေါ်ကြတဲ့ သူတို့ကလေးတွေ ပါဝင်ရတဲ့ ပွဲတိုင်းမှာ အမြဲတမ်းတွေ့ရတဲ့ အမေတွေ၊ အဖေတွေ ရှိတယ်။”
“ရပ်ကွက်တွေထဲကို ရှင် လျှောက်သွားကြည့်ရင် လူတွေက သူတို့ကလေးတွေရဲ့ အောင်လက်မှတ်တွေကို အိမ်တံခါး တွေမှာ ချိတ်ထားတာကို မြင်ရလိမ့်မယ်။”
အီလိုကာနို လူမျိုးဖြစ်ခြင်း၏ အဓိပ္ပါယ်ကို ဖွင့်ဆိုပြရန် ပြောသောအခါ သူက တုန့်ဆိုင်းခြင်း မရှိဘဲ ဖြေသည်။ “အီလိုကာနို ဖြစ်ခြင်းက အချက် ၃ ချက်ရှိတယ်။ မိသားစုကို တန်ဖိုးထားတယ်။ အလုပ်ကြိုးစားတယ်။ ပြီးတော့ ငွေကြေးနဲ့ ပတ်သက်ရင် ချင့်ချင့်ချိန်ချိန်ရှိတယ်။”
မူလတန်းကျောင်းများတွင် သင်ကြားရေး ဘာသာစကား အဖြစ် ဒေသ၏ ဂုဏ်ယူစရာ သင်္ကေတတခု ဖြစ်သော အီလိုကာနို ဘာသာစကားကို အသုံးပြုသည်။
“မိခင်ဘာသာစကားကို အခြေပြုတဲ့ စနစ်ပါ။ ကလေးတွေကို သူတို့ရဲ့ မူလဇစ်မြစ်နဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့ အီလိုကာနို ဖြစ်ရတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို နားလည်ဖို့ အားပေးပါတယ်။”
“ဟုတ်ပါတယ်။ တခြား ဘာသာစကားတခုကို ပြောင်းလဲဖို့ ကလေးတွေအတွက် အခက်အခဲ ရှိနိုင်ပါတယ်။ နောက် ဆုံးမှာ ဘယ်သူကမှ အီလိုကာနို စကား အစစ်ကို မပြောတော့ပါဘူး။ ရှော့ပင်းမော တခုမှာ သုံးလို့မရပါဘူး။ လက်တွေ့ သုံးတာက အီလိုကာနို မဟုတ်ဘူး။ ဖိလစ်ပိုင်နဲ့ အင်္ဂလိပ်စကားပဲ။”
ဆရာမ တယောက် အနေဖြင့် သူ့ကျောင်းသားများ၏ အခက်အခဲကို ဂျွိုင်းဖာနန်ဒက် က မြင်ပါသည်။
“ကလေးက အနာဂတ်မှာ ခက်ခဲလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့အတွက် အကောင်းဆုံး အကျိုးကျေးဇူးရဖို့ ရှာဖွေနေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီစနစ်ကို ကျမ သဘောမတူဘူး။”
“ဒါပေမယ့် သူတို့ နေ့စဉ်ဘဝအတွက် ပြင်ဆင်ပေးဖို့ ကျမလုပ်နိုင်တာကို လုပ်တယ်။ ရှင်က စနစ်အတိုင်း သွားတယ်။ ဒါပေမယ့် ရှင့်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် စာသင်ခန်းထဲမှာတော့ ရှင်က ကပ္ပတိန် ဖြစ်နေဆဲပဲ။”
ဒေသစွဲနှင့် အမျိုးသားရေးဝါဒ ကြားမှ အားပြိုင်မှုများက နိုင်ငံရေး စင်မြင့်တွင် ပေါ်ထွက်လာလေ့ရှိပါသည်။
ဥပမာပြရလျှင် ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတ ရိုဒရီဂို ဒူတာတေး Rodrigo Duterte ထွန်းတောက်လာခြင်းက သူ၏ စရိုက် လက္ခဏာနှင့် ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံ တောင်ဘက် အစွန်ဆုံး ကျွန်းဖြစ်သည့် မင်ဒါနာအို Mindanao တို့ကြားမှ ဆက်သွယ်မှုနှင့် အထူးပင် သက်ဆိုင်နေပါသည်။
ဖက်ဒရယ် စနစ်အပေါ်တွင် သမ္မတ၏ ထောက်ခံမှုက မနီလာ၏ အာဏာအပေါ် ချုပ်ကိုင်ထားခြင်းမှ လွတ် မြောက်ချင်သော အပြင်ဖက်ဒေသများ၏ စိတ်ဆန္ဒ စေ့ဆော်မှု တစိတ်တပိုင်း ပါဝင်နေပါသည်။
အီလိုကော့စ်နော်တဲ တွင် ယခင် အာဏာရှင်ဟောင်း ဖာဒီနန် မားကို့စ် Ferdinand Marcos နှင့် သူ၏ မိသားစုက နိုင်ငံရေးတွင် အမြဲတမ်း ကြီးစိုးထားခဲ့သည်။
“ဖာဒီနန် မားကို့စ် က အထင်ရှားဆုံး အီလိုကာနို ပါ။ သူက ဒီမှာ အခုထက်ထိ သြဇာလွှမ်းမိုးနေတုန်းပဲ။ သူက မျှတတယ်၊ ပြတ်သားတယ်၊ ပြည်သူတွေနဲ့ နီးကပ်တယ် လို့ သူ့အကြောင်းတွေ ကျမရဲ့ အဖွားက ပြောပြလေ့ ရှိတယ်။”
“ကျမ ဆွေမျိုးအများစုရဲ့ အဆိုအရ ဖာဒီနန် မားကို့စ် လက်ထက်မှာ အီလိုကော့စ်က အများကြီး ပိုပြီး တိုးတက်ခဲ့တာ တကယ်ပါ။ အဲဒီမှာ ရှော့ပင်းမောတွေ မရှိခဲ့ဘူး။ ကားလည်း နည်းနည်းပဲ ရှိတယ်။ အခုတော့ တိုးတက်နေပါပြီ။ ရှော့ ပင်းမောတွေကလည်း မှိုလို ပေါက်နေတယ်။”
၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်သူ အာဏာရှင်ဟောင်း၏ နှစ် ၁၀၀ ပြည့်မွေးနေ့ကို ပြည်နယ်၏ အများပြည်သူ ရုံးပိတ်ရက် အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ အထိမ်းအမှတ် အခန်းအနားသို့ ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး အီမီးမားကို့စ် Imee Marcos (ဖာဒီနန် မားကို့စ်၏ သမီး၊)၊ အီလိုကော့စ်နော်တဲ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် အီမဲလ်ဒါ မားကို့စ် Imelda Marcos (ဖာဒီနန် မားကို့စ်၏ ဇနီး) နှင့် ဒုတိယ သမ္မတလောင်း ဖြစ်ဖူးသော ဘွန်ဘွန် မားကို့စ် Bongbong Marcos (ဖာဒီနန် မားကို့စ်၏ သား) တို့ တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။
အီလိုကာနိုလူမျိုးများက မားကို့စ် မိသားစုကို ချစ်ခင်နေကြဆဲ ဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားနေပါသည်။
စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကာလ (၁၉၇၂-၁၉၈၁) အတွင်းတွင် ထိခိုက်ခံစားခဲ့ရသူများအတွက်မူ စိတ်ပျက်စရာ ဖြစ်ပါသည်။ အခြားသော ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားများအတွက်လည်း ထိုနည်းတူပင် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။
၂၀၁၆ ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် ဘွန်ဘွန် မားကို့စ် က ဒုတိယ သမ္မတနေရာကို ၂၆၃၄၇၃ မဲ (စုစုပေါင်း၏ ဝ.၀၉ ရာခိုင်နှုန်း) ဖြင့် ကပ်၍ ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ ဖာဒီနန် ၏ အမွေဆက်ခံသူ ဖြစ်သော ဘွန်ဘွန် မားကို့စ် က ရှုံးနိမ့်ခြင်းကို လက်ခံရန် ငြင်းဆန်ခဲ့ပြီး မမှန်ကန်မှုများ ရှိခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲကာ ပြန်လည်ရေတွက်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။
ဖာဒီနန် မားကို့စ်၏ နှစ်များက တိုင်းပြည် အကြွေး လုံးဝမရှိခဲ့၊ သူ့ကို ပြုတ်ကျစေခဲ့သည့် ၁၉၈၆ ရွေးကောက်ပွဲက မသမာမှုများ ရှိခဲ့သည်၊ သူက ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဂျပန်များကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သော စစ်သူရဲကောင်းတယောက် ဖြစ်သည် အစရှိသဖြင့် ပုံပြင် အများအပြား ပေါ်ပေါက်စေခဲ့သည်။ ထိုအချက်အားလုံးနှင့်ပတ်သက်၍ ကျွမ်းကျင်သူများ အငြင်းပွားခဲ့ရပြီး ယခုတိုင် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်ငြင်းနေကြဆဲ ဖြစ်သည်။
ယခုကဲ့သို့ သတင်း အတုအယောင်များနှင့် ဒေါ်နယ်ထရမ့်ခေတ်တွင် အခြားသော သြဇာကို မည်သည့် အချိန်တွင်မှ လျှော့မတွက်သင့်ပါ။
ဂျွိုင်းဖာနန်ဒက်ကဲ့သို့သော သာမန် ဖိလစ်ပိုင် ပြည်သူများအတွက် အရေးအကြီးဆုံးက ကောင်းမွန်သော အနာဂါတ် တခု ရရှိရေးသာ ဖြစ်သည်။
“အီလိုကာနို အများစုက ပိုကောင်းတဲ့ ဘဝကိုရှာဖွေဖို့ ဟာဝိုင်ယီ Hawaii ကို ပြောင်းသွားကြတယ်။ ကျမအဖေလည်း ပြောင်းဖို့ အခွင့်အရေးတခု ရရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ်ငြင်းလိုက်တယ်။ အခုဆိုရင် သူ့ရဲ့ မွေးချင်းတွေ အားလုံး အဲဒီကို ရောက်နေကြပြီ။ ပိုက်ဆံလိုချင်တယ်ဆိုရင် ဟာဝိုင်ယီမှာနေ၊ ဒါပေမယ့် ပျော်ရွှင်မှုကို လိုချင်တယ် ဆိုရင်တော့ ဖိလစ်ပိုင်မှာပဲ နေသင့်တယ်လို့ သူတို့ လာလည်ကြတဲ့ခါ ကျမကို ပြောကြတယ်။”
လောအဂ်က လူဦးရေ ၁၀၀၀၀၀ ကျော်ရုံလေးသာ ရှိသည့် မြို့တမြို့ ဖြစ်သော်လည်း Uniqlo မှသည် H&M အထိ ကမ္ဘာ ကျော် ကုန်အမှတ်တံဆိပ် အားလုံးရှိသည်။ ဒါဇင်နှင့် ချီသော နိုင်ငံခြား ဘဏ်များကိုလည်း တွေ့နိုင်သည်။ ထိုသို့ဖြစ် လာရခြင်းမှာ နိုင်ငံခြားမှ ပြန်ပို့သည့် ငွေများကြောင့် ဖြစ်သည်။ အီလိုကာနို မိသားစုများ၏ ၆၁ ရာခိုင်နှုန်းက နိုင်ငံခြားမှ ဘဏ္ဍာရေး အထောက်အပံ့ ရရှိနေသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမြင့်ဆုံးနှုန်းလည်း ဖြစ်သည်။
“ပိုက်ဆံရှာရတာက ခက်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျမ ဒီမှာပဲ နေချင်တယ်။ ကျမ ကလေးတွေလည်း ဒီတိုင်းပြည်မှာ ဆက်နေရင်း ၂ မျိုးလုံး (ငွေကြေးနှင့် ပျော်ရွှင်မှု) ကို တနည်းနည်းနဲ့ ရနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ အဲဒါက သူတို့ အတွက် ကျမရဲ့ အိပ်မက်ပါ။”
နောက်ဆုံးတွင် ပြည်သူတို့သည် သူတို့၏ အိပ်မက်များ အမှန်တကယ်ဖြစ်လာရန် ကူညီပေးမည့် မည်သူ့ကိုမဆို မဲပေး ကြလိမ့်မည် ဖြစ်သည်။ ဖာဒီနန် မားကို့စ်၏ အမွေအနှစ် ပြန်လည်ပေါ်ထွက်လာချိန်တွင် လွယ်ကူ သက်သာသော၊ ပြည့်စုံ ချမ်းသာသော၊ ပျော်ရွှင်ဖွယ်ရာဖြစ်သော အနာဂတ်တခုအတွက် (ကြီးကျယ်သော) ကတိများ သူတို့က ယူဆောင်လာသည်။
သူတို့ကို ဆန့်ကျင်သူများက ပိုမိုကောင်းမွန်သော တစုံတရာ ပေးအပ်နိုင်သလား။
(ကာရင်ရတ်စလန်သည် အာဆီယံရေးရာများကို အထူးပြုလေ့လာရေးသားနေသူ မလေးရှား စာရေးဆရာတဦး ဖြစ်သည်။ ကွာလာလမ်ပူ အခြေစိုက် အကြံပေးအဖွဲ့ Ceritalah ASEAN ကို တည်ထောင်သူ အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်လည်း ဖြစ်သည်။)
The post မားကို့စ်တို့ အရပ် appeared first on ဧရာဝတီ.